Pieter Wisse
Er komt dus zo’n Bureau ICT Toezicht (BIT). De basisfout zit ‘m in de veronderstelling dat digitale technologieën zo moeilijk zijn. Zo van, we moeten dingen eindelijk eens niet verkeerd, maar goed leren doen. Ja, dat is óók belangrijk. Maar het mag natuurlijk nooit voorop staan. Allereerst moeten we kiezen wat we als de goede dingen beschouwen. Pas daarna heeft het zin ons erom te bekommeren of we die goede dingen daadwerkelijk goed doen. Dat eerste, de keuze van wat voor ons de goede dingen zijn, zeg ook maar het beleid en zo door naar een ontwerp, heeft qua uitvoering nog niets met één of andere technologie te maken. Waarop dat wèl betrekking heeft, is informatie en welke gevarieerde betekenissen we er voor maatschappelijk verkeer aan toekennen. Welke verhoudingen in dat verkeer willen we bevorderen, of juist temperen volgens de nogal vage, maar onmisbare insteek van het algemeen belang? Ja, dat gaat dus met voorrang over burgers en hoogstens over (de) overheid als facilitator met infrastructuur. Herhaalde mislukkingen met allerlei ict-projecten (ict: informatie- en communicatietechnologie) zijn helaas maar al te simpel verklaarbaar door nagenoeg complete verwaarlozing door de doorgaans afzonderlijk opererende overheidsinstellingen van het informatieverkeerskundig perspectief. Het is alsof we een stratenmaker de opdracht geven voor een trottoir zònder besef van de noodzaak van beheerste verkeerscirculatie in ruimer verband. Door overal en nergens tegels te leggen, hoe strak en netjes ook, komt een deugdelijk plan er nooit, laat staan dat infrastructurele voorzieningen worden gerealiseerd voor optimaal verkeersverloop. Kortom, er is helemaal geen gebrek aan zgn ict-experts, zeker in eerste aanleg niet. De afgelopen dertig à veertig jaren is er iets veel ergers gebeurd. Alsmaar overheersender aandacht voor resp. verleiding door technologie had tot gevolg dat er geen gebrek is aan informatiekundige ontwerpers ..., ze zijn er zelfs niet eens meer! Er zijn ook geen opleidingen meer voor, valse retoriek daargelaten. Iedereen stort zich overhaast op techniek. Opdrachtgevers weten niet beter, zetten zgn ict-experts ijverig (en duur) aan het werk en krijgen daardoor meteen het gevoel dat er iets gebeurt. Maar wàt? Het is al te vaak slechts schijn. Dat het alsmaar fout gaat, doet er dan blijkbaar niet toe. Voorspelbaar gaat dat Bureau ICT Toezicht de kakofonie verergeren. De strijd neemt in hevigheid toe, terwijl hij helemaal niet gevoerd zou mogen worden. Dat kan dus alleen maar averechts uitpakken.
Nee, er is geen onmiddellijke oplossing. Heus, een structurele aanpak werkt het minst langzaam, ofwel nog het snelst. Dat is nogeens praktisch. Opdrachtgevers bij de overheid moeten leren inzien èn ernaar gaan handelen dat er voor infrastructurele voorzieningen voor informatieverkeer een integrale beleids- annex ontwerpopgave ligt. Pas zodra zij duidelijk maken daarvoor professionele ontwerpers te willen inschakelen, en die ontwerpers ook de ruimte krijgen voor noodzakelijkerwijs integrale oriëntatie, ontstaat serieus beroepsperspectief. En pas dankzij beroepsperspectief, helaas werkt het tegenwoordig via het financieringsregime voor onderwijsinstellingen niet anders, komen er passende opleidingen voor informatiekundig ontwerpers.
Dat duurt gauw pakweg vijftien jaar. Maar sneller lukt dus niet. Trouwens, afgezet tegen decennia van geklungel met overheidsinformatievoorziening valt dat alweer reuze mee, nietwaar? Maar hoe langer we met die structurele aanpak wachten, des te langer duurt het uiteraard voordat hij vruchten afwerpt.
Wat doen we in de tussentijd? Daarvoor moeten we begrijpen wie thans de plannen opstellen voor ict-projecten. Dat zijn altijd maar weer ict-experts. Het domste dat we kunnen doen, kortom, is om een plan van de ene ict-expert door een andere ict-expert te laten beoordelen. Daarmee binden we met één en hetzèlfde touwtje meteen zelfs twee katten op het spek, en ga zo maar door. Zoals een Frans gezegde luidt, we moeten daarentegen allereerst een stap terùg doen als we verder willen springen. Dus, een ict-project bestaat niet, punt. Er is wellicht zoiets als een i-project, maar ook dàt moet uiteraard passen in maatschappelijk beleid. De eventuele toepassing van ict vormt hoogstens een aspect. Maar wie is in staat om een plan voor zo’n ict-project als het ware te ontmaskeren, en te doorzien of het hout snijdt als bijdrage aan infrastructurele voorzieningen voor informatieverkeer? Wat mij betreft leggen we daarop de nadruk voor de eerste lichting opgeleide informatiekundig ontwerpers. En zo moeilijk is het ook weer niet om aan een plan op voorhand te herkennen dat een project slechts kan falen. We moeten er vooral niet een zoveelste ict-expert naar laten kijken, of iemand met nodeloos ontzag ervoor. Zodra we dat vermijden, zijn we al een heel eind.
10 april 2015, webeditie 2015 © Pieter Wisse
Zie ook aantekeningen 50.34, 50.39, 51.19 en 51.20.