Voor een stelselmatig open plan

Pieter Wisse

Nabootsing van Metapatroon berokkent Information Dynamics zakelijke schade o.a. door valse concurrentie. Er ontstaat echter nog meer, véél meer schade en op véél ruimere schaal, zolang de nabootser niet eens deugdelijk begrijpt waarvoor ¾ zijn aldus misleidende aftreksel van ¾ Metapatroon als middel bedoeld is. Sterker en tragischer nog, zo’n fragmentgerichte imitator besèft zijn onbegrip niet. Zulk onaantastbaar onvermogen vormt een èxtra rem op noodzakelijkerwijs integraal georiënteerde maatschappelijke ontwikkeling, in dit geval met informatieverkeer.1
Dergelijke taaie tegenstand is überhaupt karakteristiek voor veranderingen die gewijzigde veronderstellingen ... veronderstellen. Er is dan een zgn paradigmawissel aan de orde. Maar vaak gelooft een tegenstander over zichzelf dat juist hij vóórstander is. Fundamentele vernieuwing vergt naar haar aard dus zó veel tijd, doorgaans op z’n minst het uitsterven van zulke valse voorstanders, dat de pionier zèlf vooral meemaakt hoe misleidende interpretaties zelfs tot averechtse resultaten leiden (die hem vanuit datzelfde onbegrip door inmiddels teleurgestelde pseudo-voorstanders vaak genoeg ook nog eens verweten worden).
In gesprek met Frank Lloyd Wright vraagt Hugh Downs hem naar2

einige von den Dingen [...], die grundsätzlich Ihre eigenen Neuerungen in der Architektur sind.

Als antwoord benadrukt Lloyd Wright o.a. het “offene Plan.” Hij licht toe dat, mede dankzij nieuwe bouwmaterialen,

ein Gebäude [...] wurde [...] immer offener, immer stärker des Raumes bewuβt, das Auβen kam allmählich immer mehr herein, und das Innen ging immer mehr nach auβen. Das wurde immer stärker, bis wir schlieβlich einen neuen Grundriβ hatten. [...] Und in dieser strukturellen Ordnung entstanden sehr viele neue Züge[.]

Volgens Lloyd Wright verliep en verloopt de verspreiding van die nieuwe bouw-, nee, ik moet eigenlijk zeggen, leefopvatting echter problematisch, zelfs vergaand noodlottig. Dat gebeurt prompt omdat wat slechts één van de mogelijke uiterlijke kenmerken is, valselijk doorgaat voor hèt nieuwe beginsel. In de woorden van Lloyd Wright:

Das Eckfenster als Gebäudezug ging um die ganze Welt. Aber die Idee des Dinges, das ich im Auge hatte, folgte ihm nicht. Die Befreiung des Raumes wurde lediglich zu einem Fenster statt zur Freisetzung eines ganz andern Strukturverständnisses, eines radikalen Wandels in der Vorstellung von Bauen.

Ernaar gevraagd of architectuur “im allgemeinen während der letzten Jahre Fortschritte gemacht hat,” geeft Lloyd Wright als antwoord:

Nein, das hat sie leider nicht getan. Ich meine, man hat die Effekte gesucht und vermehrt, doch das »Warum« des Effekts, die wirkliche Ursache im Lebenskern der Sache hat man anscheinend vernachlässigt. Wenn ehrliches Suchen einmal das innere Prinzip beherrschen würde, dann könnte sich eine unendliche Vielfalt ergeben. Niemand brauchte den andern zu kopieren.

Vergelijkbaar dreigt (on)begrip van Metapatroon vernauwd te worden tot wat in informatiemodellen zichtbaar is als opvallendste notationele bouwsteen.3 Maar die notatie is beslist géén vruchtbaar beginpunt voor inzicht in veranderlijke betekenissenvariëteit in de maatschappelijke, zeg maar, informatieruimte. Daarvoor is toch ècht grondige beheersing van stelselmatige semiotiek onontbeerlijk. Metapatroon zèlf biedt principieel geen “Freisetzung,” maar vertegenwoordigt haar hoogstens ... althans, voor wie de nieuwe grondslagen begrijpt. En dat is pas zo, wanneer iemand zich het benodigde, volkomen àndere “Strukturverständniss” letterlijk eigen gemaakt heeft.
Een passende kenschets van Metapatroon vind ik, dat het een taal zonder eigenschappen is.4 Omdat Metapatroon a priori géén eigenschappen telt, althans geen algemeen geldige, helpt de modelleermethode annex -taal om variëteit van betekenissen open te ¾ blijven ¾ faciliteren.
Wie zijn “Vorstellung von Bauen” voor infrastructurele voorzieningen voor informatieverkeer op maatschappelijke schaal niet radicaal wijzigt, heeft nog altijd niets aan Metapatroon (of welke nabootsing ervan dan ook). Wie domweg met Metapatroon aan het knoeien slaat, dus de door-en-door stelselmatigheid van het “offene Plan” mist, maakt het gauw zelfs alleen maar erger.
Lloyd Wright spreekt over organische architectuur. Volgens hem is dat trouwens hetzelfde als natuurlijke architectuur:

Es dürfte kein Eklektizismus dieser oder jener Art sein ¾ etwas, was man irgendwo infolge seiner Vorliebe aufliest und dann den Umständen anpaβt. Man müβte sich zunächst mit einer Naturstudie der Gegebenheiten beschäftigen und dann diese Sache von innen her anpacken, nicht wahr? Nun, [...] es gilt für die Planung von jeder Sache.

Daarom kan Lloyd Wright met algemene strekking “die wichtigsten Faktoren” vermelden. Dat zijn “die dabei in Frage stehenden menschlichen Werte.” Voor ontwerp van ¾ voorzieningen voor ¾ informatieverkeer kàn dat onmogelijk anders zijn. Slechts oppervlakkig begrip van Metapatroon, en onbenullige nabootsing al helemáál, staan verantwoorde vernieuwing helaas in de weg. De bijna 86-jarige Lloyd Wright schetst als

meine groβe Enttäuschung [...] daβ ich statt Wetteifer hauptsächlich Imitation gesehen habe.

Is dat niet uw lot als pionier, wil Downs vervolgens weten. In 2012 lees ik in Duitse vertaling die ik toevallig in handen kreeg, wat Lloyd Wright daarop tot slot van een gesprek in 1953 (!) antwoordt:

Es kommt [...] mir so vor, als ob das, was wir Fortschritt nennen, immer auf diese Weise vor sich geht. Wahrscheinlich ist es immer so gewesen. In unserer Zeit nur ein wenig auffälliger wegen der kommerzialisierten Zustände, wo jedem so ziemlich alles erlaubt ist und er herausholen kann, was er herausholen vermag, und wo er soviel profitiert, wie es ihm eben gelingt. [...] Vielleicht ist das der Weg, wie sich groβe Gedanken schlieβlich durchsetzen. Durch den Miβbrauch.

Die als het ware wanhopige waardering van misbruik met het navenant gedogen van simplistische nabootsing en bijbehorende valse concurrentie deel ik niet, integendeel. Nog afgezien van onrechtmatig handelen ¾ een rechtstaat kent nu eenmaal regels voor maatschappelijk verkeer ¾ schept iemand een on-neem-bare hindernis voor “Strukturverständniss” met passende variëteit, zolang hij een ènkel deeltje verwart met het geheel. Voor steun voor vernieuwing moeten we op zoek blijven naar iemand ànders, in de hoop dat z/hij bestaat. Zo toevallig als ik dat boek van Lloyd Wright trof, lukt het wellicht binnen afzienbare tijd met iemand voor stelselmatig informatieverkeer.5 Als u iemand weet?

 

 

noten

1. Stelt u zich een chirurg voor. Daarmee bedoel ik hier iemand die complexe medische operaties verricht met bijbehorende verantwoordelijkheid voor doen en laten. Neemt u verder aan, dat die chirurg daarvoor o.a. een door hemzèlf ontworpen enzovoort mesje gebruikt. Vooruit, laat ik die chirurg Information Dynamics en dat kleine mes Metapatroon noemen.
Tijdens demonstraties door Information Dynamics verlopen operaties zeer succesvol. Dat trekt aandacht. Terwijl Information Dynamics er vanwege maatschappelijke behoeften op aandringt om met spoed méér chirurgen op te leiden (wat allereerst vraagt om de opzet van zo’n langdurige, veeleisende opleiding) om operaties volgens de nieuwe methode te kunnen uitvoeren, inderdaad, met gebruik van o.a. Metapatroon, simplificeert een toeschouwer de gehele operatie, nazorg, enzovoort tot dat ene mesje. Dat kan ik ook, denkt hij, nee, denkt hij vrijwel onmiddellijk erna, dat kan ik natuurlijk nog veel beter, uh, wèl goed. Hij werft sponsors (die het evenmin begrijpen), negeert de chirurg verder (zal hem een zorg zijn), maakt slechts het mesje na, nou ja, wat hij dènkt dat het mesje is, gaat er met een eigen naam de markt mee op en ... frustreert subiet maatschappelijke ontwikkeling met de onvermijdelijke mislukkingen. Tja ...
2. Het vraaggesprek van Downs met Lloyd Wright (1867-1959) is op 17 mei 1953 door de National Broadcasting Company ‘op’ de televisie uitgezonden. De tekst is als Ein Gespräch (pp. 7-16) opgenomen in Die Zukunft der Architektur (Albert Langen Georg Müller Verlag, 1966; oorspronkelijk verschenen als The Future of Architecture, 1953) door Frank Lloyd Wright.
3. Zie o.a. Zoek de verschillen!
4. Deze aanduiding volgt de roman Der Mann ohne Eigenschaften door Robert Musil.Talloze publicaties over/rondom Metapatroon zijn toegankelijk via Metapatroon, handboek stelselmatig informatieverkeer.
5. Dat zag er aanvankelijk zéér veelbelovend uit dankzij/met (Bureau) Forum Standaardisatie. Daarvoor benadruk ik ook hier graag mijn erkentelijkheid. BFS gaf Information Dynamics opdracht voor enkele verdere “demonstraties” zoals bedoeld in noot 1. Ook daarover zijn rapportages beschikbaar: Stelselmatige semantiek door Suwinet (BFS, 21 april 2008), Oefenschema: basisregistraties enz. (BFS, 29 juli 2008), Semantiek op stelselschaal: issues en oplossingsrichtingen (BFS, 19 juni 2009), Analyse van gerelateerdengegevens in het kader van RNI (BFS, 31 oktober 2009), Praktijkmodellering van het begrip werkgever (BFS, 30 november 2009) en Ingezetene, ontwerp van een contextueel-semantisch diagram met Metapatroon (augustus 2010). Zie uit die kring ook het hoofdstuk VN kiest voor Nederlandse i-pass (in: Interoperabel Nederland, Forum Standaardisatie, 2011) door P.M.H. Waters (hoofd BFS) dat ik op zijn persoonlijke verzoek uiteraard graag (en dus als vrijwilliger) met informatiemodellen met Metapatroon illustreerde. Hopelijk keert BFS terug naar dat spoor, waarvoor ik elders reeds een publieke Oproep tot hervatting deed.

 

 

 

1 juni 2012, webeditie 2012 © Pieter Wisse (Information Dynamics)