Op fietsreis in de wijde wereld

Pieter Wisse

Het commentaar in Automatisering Gids van 21 maart 2008 is afkomstig van de adjunct-hoofdredacteur. Eigenlijk vind ik het, hmmm, nogal fundamentalistisch. Hij vermeldt twee voorwaarden, noemt ze zelfs wetten en beginselen, voor succesvolle automatisering. Mislukking volgt zodra daartegen, toe maar, gezondigd wordt. Het komt er volgens de adjunct-hoofdredacteur blijkbaar op neer, dat automatisering nu eenmaal is … wat zij is, basta. De rest van de wereld moet zich maar aanpassen. Hij schrijft letterlijk dat “factoren van buitenaf automatisering complex kunnen maken.”
Dat is een onzinnige houding. Want de wereld verandert. Zonodig moet automatisering dááraan aangepast worden.
Inmiddels gebruiken we digitale technologie voor informatieverkeer op een schaal waarop processen niet langer strikt gestandaardiseerd verlopen. Daar gaat zijn eerste beginsel/wet er al aan. Voorts groeit op die schaal inzicht in wat optimale voorzieningen zijn doorgaans pas tijdens projecten. Ook het tweede beginsel/wet dat de adjunct-hoofdredacteur voorstelt, is voortaan dus precies verkeerd.
Wat is zo’n aangepaste automatisering? Daarvoor bepleit ik een informatiekundige discipline die bemeten is op informatieverkeer op maatschappelijke schaal. Die noem ik civiele informatiekunde; zie ondermeer Voor ‘onthapering’ is civiele informatiekunde onontkoombaar als mijn opiniebijdrage in … Automatisering Gids van 7 april 2006. Nota bene, civiele informatiekunde vervangt de traditionele toepassingsgerichte informatiekunde helemaal niet. Zij vullen elkaar aan, wisselwerking.
Civiele informatiekunde erkent bewust(er) reële variëteit. Dat vergt nieuwe methoden en technieken, zoals metapatroon voor informatiemodellering volgens context èn tijd. Wie de noodzaak tot verruim(en)d perspectief in en voor de netwerksamenleving echter niet herkent, blijft een irreële verwachting koesteren over een dorpsgebruik. Blijft Automatisering Gids het conservatieve dorpsblaadje? Of maakt de adjunct-hoofdredacteur er gauw een wereldkrant van?!

[…] Ik stel je sportieve, prompte uitleg zeer op prijs, ... maar we blijven het oneens. De aanpasbaarheid, om het zo maar te noemen, met informatietechnologie is groter, veel groter dan jij denkt. Op jouw manier blijf je daarom nodeloos vastzitten. Sterker nog, dat betekent achteruitgang zoals de talloze mislukte 'projecten' aantonen. Het gehanteerde informatieparadigma is domweg niet berekend op de reële schaal, variëteit enzovoort. 'Natuurlijk' gelden beperkingen, maar die liggen veel verder weg dan de gevestigde dienstverleners en hun trouwe opdrachtgevers beseffen. Een hoge drempel voor (hun) verandering is wat zij als comfortabele positie ervaren. Lees daarover ajb in dezelfde Automatisering Gids de opiniebijlage met wezenlijke kritiek op Prince2. Met de auteur ben ik het eens. Jij ook?

[…] Je maakt je er te gemakkelijk vanaf, nou ja, dat vind ik dan ... ;-) Als je mijn publicaties leest, herken je dat ik juist zowat "onvoorwaardelijk" kritisch ben over de averechtse manier waarop informatietechnologie doorgaans ingezet wordt. Dan weet je ook dat ik een methode ontwikkelde om informatievoorziening, zeg maar, wezenlijk te variabiliseren: metapatroon. Want anders blijft de reële veranderlijkheid, ruimere schaal van informatieverkeer enzovoort tot mislukking na mislukking leiden. Oh ja, dankzij zulke radicale variëteit volgens fijnmazigste verbijzondering naar context en tijd kunnen zgn legacy-informatiesystemen juist langer mee; ze krijgen daardoor een productieve positie in een omvattend(er) informatiestelsel.
Weten dat het beter moet is niet genoeg. Als je het daartoe beperkt, gebeurt er helemaal niets. Je moet ook weten hoe. Voor het onmisbare aspect van informatieve variëteitbeheersing weet ik dus hoe het wèl moet. Je kunt dat geloven of niet. Op grond waarvan beweer je, dat ik onrealistisch ben met mijn vernieuwingsvoorstel voor informatiekunde? Indien je er argumenten tegenin wilt brengen, of natuurlijk liever nog ervóór, ben je zelfs extra hartelijk welkom. In dat geval moet je nieuwsgierig genoeg zijn om die kwalitatieve vernieuwing te overwegen. Dat valt stellig niet eenvoudig, maar dat is het groeiende vraagstuk van beheersbaar informatieverkeer nu eenmaal niet.

[…] Dank je wel voor inzage in je opiniebijdrage aan NRC Handelsblad van 8 maart 2002. Ja, "steeds dichter bij elkaar," dus wie weet is er hoop voor het midden-oosten ... Moet ik daar een smiley achter zetten? Nou ja, helemaal dezelfde opvatting hebben we echter niet. Ik hoor wel wanneer je mijn interpretatie verkeerd acht, maar ik heb de indruk dat jij schrijft over informatietechnologie die weliswaar steeds sneller werkt en minder kost, ... maar dat onverminderd doet volgens een paradigma van gefixeerde betekenissen. Nota bene, dat is géén technisch paradigma, maar nadrukkelijk een paradigma van kennisleer.
Het is alsof je op een vàst frame zit met twee wielen onder je. Zolang je stilstaat en je je ergens aan kunt vasthouden, blijf je keurig staan. Het heeft inderdaad geen zin om vervolgens bijvoorbeeld het frame te vervaardigen van steeds duurder, sterker materiaal. Daar ga je niet beter van stáán.
Nu verandert de wereld echter. Stel, je moet van je oorspronkelijk vaste plaats ergens ànders zien te komen. Gelukkig zitten er al trappers op, een ketting e.d. Hé, wat pijnlijk, je valt subiet op je gezicht zodra je in beweging komt. Vooruit, weer op je fiets, nog een keertje proberen, boem, weer mis! Dat illustreert wat onvermijdelijk gebeurt door kwalitatief andere vraagstukken op te lossen vanuit dat stilstandparadigma.
Passende (stuur)variëteit ontbreekt, zo heet dat zelfs formeel. Je komt pas beheerst van a naar b, zodra je op die fiets óók ..., precies, een stuur hebt. Natuurlijk moet je 'even' leren fietsen. Dan blijf je dankzij je eigen dynamisch evenwicht overeind tussen zelfs wisselende vertrek- en aankomstpunten. Omdat je weleens haast hebt om ergens te komen, blijk je ook wel degelijk nut te hebben van dat duurdere frame enzovoort. Maar zolang je fiets òn(be)stuurbaar is, ga je geheid voortdurend op je gezicht.
Je kunt dat van zo'n stuur een "inhoudelijke discussie" noemen, maar het effect op productieve verkeersvariëteit, zeg ook op wat je qua doelen met (aangepaste) middelen wilt èn kunt bereiken, ook nogeens behoorlijk beheersbaar dus, is van een kwalitatief àndere orde. Beweging ipv stand.

 

 

24 - 26 maart 2008, webeditie 2008 © Pieter Wisse