Pieter Wisse
Mijn ruimte is beperkt. Mag ik dus met een karikatuur van, zeg maar, klassieke informatiekunde beginnen? Het zgn besturingsparadigma (De Leeuw) onderscheidt een bestuurd systeem en een besturend orgaan. Dat sturen gebeurt rationeel op grond van informatie. Het besturend orgaan beschikt dus over een informatiesysteem. Het informatiesysteem bevat informatie over het reële systeem (Brussaard).
Kortom, het stuurconcept staat centraal in de klassieke informatiekunde. Daarom heet zij terecht ook bestuurlijke informatiekunde. De verwantschap met het anglosaksische begrip 'management information system' is direct. De informatie blijft beperkt tot wat, wiskundig uitgedrukt, nodig en voldoende is voor adequate sturing van een organisatie. Vanuit dit perspectief vormt een reëel systeem met een wezenlijk informatiekarakter een uitzondering. De netzo klassieke voorbeelden van bank- en verzekeringsbedrijf kennen dus informatiesystemen die de grens tussen bestuurd systeem en besturend orgaan overschrijden.
Een ander voorbeeld is een bibliotheek. Nogmaals, de aandacht volgens bestuurlijke informatievoorziening gaat uit naar verbeterde sturing in plaats van naar verbeterde primaire processen. De publicaties zèlf zijn dan nog geen onderdeel van het informatiesysteem.
Het World Wide Web kent ogenschijnlijk een tegenovergesteld perspectief. Laat ik dat de publicitaire informatiekunde noemen. Het Web als informatiesysteem is oorspronkelijk niet ingericht op organisatorische sturing. Het is daarentegen allereerst een verzameling publicaties. Haar diversiteit, groeiend volume, samenhang enzovoort roept vervolgens de vraag naar sturing op. In klassieke termen is het Web netzogoed een reëel systeem. Welke informatie over dat reële systeem maakt verbeterde sturing mogelijk? Een gestandaardiseerde aanpak daarvoor heet Resource Description Framework, afgekort als RDF (zie W3C). Het basisidee is dat elke webpublicatie een zgn resource is. RDF staat een gestructureerde beschrijving toe van vooral relaties tussen resources. En nu komt het, uitgaande van de publicatie als informatie levert de RDF-slag metainformatie op. Die metainformatie conform publicitaire informatiekunde is echter precies dezelfde als informatie à la bestuurlijke informatiekunde. Inderdaad luidt een aanbeveling van RDF- propagandisten dat het beschrijvingspotentieel verder reikt dan webpublicaties. Zij hebben gelijk. Elk object kan ermee van stuurinformatie voorzien zijn. Dat hoeft geen publicatie te zijn, of anderszins primaire informatie, maar RDF is eveneens toepasselijk voor (meta)informatie over niet-informatieobjecten. Een nieuw idee is zulke generalisatie uiteraard niet. Die is onder de noemer sturing in de informatiekunde zelfs letterlijk klassiek. En het gestandaardiseerde drieledige tuple van RDF ondersteunt gewoon een radicale informatienormalisatie die allang uit de relationele database-theorie bekend is. De nieuwe technische implementatie met XML heeft geen principieel belang.
De cirkel is dus rond. Dat is theoretisch alvast een enorme geruststelling. Maar het blijft alarmerend dat zulke benaderingen van informatievoorziening zich in de praktijk zonder synthese ontwikkelen. Het wiel zal ongetwijfeld nog veel vaker worden uitgevonden.
© juli 2001, webeditie
2001.
Eerder verschenen — met door de redactie ongevraagd gewijzigde titel — in: Informatie, jaargang 43, september 2001.