Waarom Ik Nooit Fax!

Pieter Wisse

"Ik zal het even faxen. Mag ik Uw nummer?" Hoe vaak heb ik dat niet gehoord. Als ik antwoord dat ik geen facsimile-apparaat heb, is mijn gesprekspartner onveranderd met stomheid geslagen. Ik vind die reacties bijzonder interessant, en daarom heb ik mijn uitdagende gedrag consequent volgehouden.

Het is natuurlijk spectaculair, hoe snel de fax ooit ingeburgerd geraakt is. Er zijn dus onloochenbare voordelen. Maar ik heb zo mijn eigen ideeën over welke dat zijn. Daaruit volgt mijn ogenschijnlijk reactionaire opstelling, die u gerust ook mag doortrekken naar andere vormen van moderne technologie.

Wat doet iemand met een faxapparaat? Hij laat informatie zodanig vervoeren dat de ontvanger een behoorlijk getrouwe afbeelding krijgt. De voorwaarden waaraan de oorspronkelijke informatie moet voldoen zijn vooralsnog, eenvoudig gezegd, zwartwit en zeker ook nog op langere termijn tweedimensionaal. In de praktijk is dat een A4-tje dat in één kleur beschreven is. Danzkij de fax heeft de ontvanger de informatie vrijwel onmiddellijk ter beschikking nadat de afzender haar voor transport aangeboden heeft. Met andere woorden, fax werkt als razendsnelle briefpost.

Wat kan ik daar nu tegen hebben? Niets, uiteraard, als ik het zo uitleg. Alweer in de praktijk blijkt de tijdwinst echter vaak verkwanseld te worden. En dàt heb ik ertégen. Het zou mooi zijn als de afzender dezelfde termijnen aanhield om zijn informatie te produceren als vóór introductie van de fax. Wie dan profiteert is de ontvanger. Hij krijgt méér tijd om zich op de aangeleverde informatie te bezinnen. Op zijn beurt moet dat de kwaliteit van het gezamenlijke resultaat verbeteren. Maar zo gaat het meestal helaas niet. De afzender verschuift eenvoudig en eenzijdig de termijn waarop hij de informatie gereed levert. Ook dáármee hoeft trouwens nog niets mis te zijn. Zelfs prima, als hij de kwaliteit van de geproduceerde informatie door de extra voorbereidingstijd verbetert. Daar heeft de ontvanger ook veel aan. Ook dat blijft echter een illusie. De afzender vult de vrijgemaakte tijd subiet met andere werkzaamheden, bijvoorbeeld met verzending van een faxbericht waarmee hij eigenlijk ook al te laat is. Enzovoort. Zo komt de werking van de fax er tenslotte op neer dat iedereen grotere haast heeft dan ooit. Tegelijk neemt de kwaliteit van het werk àf. Was dat de bedoeling? Is het de bedoeling van welke nieuwe (informatie)technologie dan ook? Ik presenteer u als compacte waarschuwing mijn variant op de Eerste Wet van Parkinson: "Information technology expands so as to drain the time available for achieving quality work." Zoekt u trouwens zèlf de originele versie van het aforisme nog even op?

Mijn kritiek is allemaal overdreven, dat weet ik best. Maar tòch. U moet toegeven dat er wat inzit. Ik hoop dat u ervan overhoudt, dat kwaliteit nu eenmaal toewijding en dus tijd vergt. Hier heb ik als symbool van de gehaastheid de fax gekozen. Dat had ook de draagbare telefoon kunnen zijn, electronische post of noemt u zelf maar op. Het loont om bij iedere techniek tevens de omstandigheden te kiezen waarin zij past. Zo verdient ook fax zijn eigen, nuttige plaats in onze gereedschapskist. Wij moeten het gebruik onder àndere omstandigheden dan laten.

In plaats van overdreven is zulke moralistisch klinkende praat helaas onrealistisch. Dat weet ik ook best. Wie láát er nu iets na, als anderen het wèl doen. Ik dus, bijvoorbeeld. Op een bepaalde manier is dat weer leuk. Daar komt bij dat ik mijn voordeel met fax niet zie. Want ik wil geen haast hebben, maar kwaliteit verschaffen. Ik ben immers ontwerper. Ik heb mijn mobiele telefoon ook allang weer weggedaan.

Onrealistisch of niet, een beetje kritisch moeten mensen wel zijn, vind ik. Dat loont zelfs indien zij daardoor beter zicht op hun wèrkelijke voordelen krijgen. Maar helaas, een kritische blik heeft weer tijd ipv haast nodig.

Waarom werd faxapparatuur ook alweer zo razendsnel populair op secretariaten? Dat was simpel omdat vele medewerk(st)ers allesbehalve graag die vieze smaak likken van de sluitgom op enveloppen. Zo zie je maar wat vroeg succes bepaalt. Nadat de kritische verspreidingsmassa bereikt was, verkochten de machines als het ware zichzelf. We zullen echter nooit weten of smaakvolle lijm de opmars der faxen had kunnen stuiten. En nu is het alweer jaren zo dat ik voor achterlijk verklaard word omdat ik geen faxnummer opgeeft. Ik houd dapper vol. Want zo kom ik er tenminste nog eens uit als ik mijn post in de brievenbus deponeer.

 

© 1993, webeditie 2001.