Verjonging

Pieter Wisse

Het Ngi heeft een jonge afdeling Wetenschap & Informatica. Op 25 november 2002 houd ik een voordracht. Drie hoogleraren dienen als panel van repliek. Kijk voor plaats en tijd op de website www.ngi.nl. De titel luidt: grondslagen van interdisciplinaire informatiekunde. Ik ga verklaren dat informatiekunde een breed spectrum bestrijkt, bijvoorbeeld van electronische schakeling tot en met staatsinrichting. Bijdragen komen dus vanuit allerlei disciplines. Informatiekunde is multidisciplinair. Maar zij is méér. De samenhang van bijdragen is wezenlijk voor informatiekunde. Informatiekunde is vooral ook interdisciplinair.

Een basisstructuur van interdisciplinaire informatiekunde laat zich ontwerpen volgens een classificatie van oorzaken (en gevolgen). Daaruit volgt een groepering inclusief mogelijke grensovergangen van samenstellende disciplines: fysica, cybernetica, significa.

De significa kende juist in Nederland een bloeiperiode in de eerste helft van de vorige eeuw. De semiotiek heeft de significa nadien echter overvleugeld. Kenmerkend voor die academische semiotiek is echter de reductie tot (schijn)objectiviteit. Dat is schadelijk voor interdisciplinaire informatiekunde. Haar structuur blijft erdoor gemankeerd. Kortom, hoogste tijd voor verjonging à la significa.

Als signifische grondslag hanteer ik dat elk teken gelijk is aan een zgn motivationele oorzaak. De zender produceert zo'n oorzaak om een effect te bereiken via de eigen motivatie van de ontvanger. Ofwel, elk teken is een verzoek tot inschikkelijkheid (Engels: every sign is a request for compliance).

Een teken bemiddelt tussen werkelijkheid en interpretatie. Het oorspronkelijke schema voor semiosis is drieledig. Dat breid ik uit tot een enneade, dwz een stelsel van negen onlosmakelijk verbonden begrippen. Zo vertegenwoordigt interpretatie van een teken altijd een situationeel object met dienovereenkomstig verbijzonderd gedrag.

Verder is ieder individu uniek. Daarom is elke interpretatie niet slechts situationeel, maar subjectief situationeel. De crux is dat tevens motieven van zender, respectievelijk ontvanger tot de afgebeelde werkelijkheid gerekend moeten worden. Dat leidt tot fundamenteel andere ontleding danwel assemblage van tekens dan volgens traditionele taalkunde, eerste-orde logica, kunstmatige intelligentie en dergelijke. Dat moet allemaal op de schop. Met informatiekunde scheppen mensen immers tekengereedschappen. De oriëntatie op tekens vergt behandeling van motivationele oorzaken en effecten.

Inpassing van significa — maar dat mag gerust ook semiotiek heten, mits reductie uitblijft — heeft ingrijpende, verrijkende gevolgen voor interdisciplinaire theorie en praktijk van informatiekunde.

 

 

© juni 2002, webeditie 2002.
Eerder verschenen in: Informatie, jaargang 44, november 2002.