Pieter Wisse
Verkeerde vergelijkingen zitten elektronische overheid in de weg. E-infrastructuur biedt pas houvast.
In het laatste nummer vóór 1 april 2007, maakte de directeur van Burger@Overheid.nl
met zijn opiniebijdrage aan Automatisering Gids
allesbehalve een grap. Met het geval ‘elektronische overheid’ is het zelfs
ernstiger gesteld dan Matt Poelmans daar schetste. Hij vergeleek de gebrekkige
resultaten met de Sagrada Familia. Die kerk in Barcelona waaraan de organisch
architect Gaudi vanaf 1883 tot aan zijn dood in 1926 werkte, is
spreekwoordelijk geworden voor een bouwsel dat nooit voltooid raakt. ‘Ze’ zijn
er nog altijd aan bezig en het einde is niet in zicht. Voor de e-overheid moet
en kan dat anders, stelt Poelmans, want “aan plannen ontbreekt het niet, het
gaat erom die uit te voeren.”
Mijn idee is dat zijn aanbeveling inderdaad verleidelijk is, maar niet
gewettigd door zijn vergelijking. Want zoals die onvoltooibare kerk, het woord
organisch zegt het natuurlijk al, kàn de elektronische overheid nooit àf zijn.
Het is een illusie dat het louter een kwestie van uitvoering is en dan eens en
voor altijd klaar. Met die vóóronderstelling is het middel stellig zelfs erger
dan de kwaal.
Het is daarom verstandiger om een, zeg maar, normale vergelijking te maken.
E-overheid is heeft eigenlijk niets van een apart gebouw, maar betreft
infrastructuur. Dat is infrastructuur die de Nederlandse overheid tot dusver
echter hopeloos beperkt dimensioneert, te weten slechts ter ondersteuning van
wat eufemistisch overheidsdienstverlening heet. Belastingaangifte een dienst …?
Nou ja, de reden waarom Poelmans zich ermee bemoeit, is volkomen terecht. Zeker
gelet op uitblijvende resultaten bestaat er gerede twijfel of de overheid
in staat is om voor voorzieningen voor wat zij dienstverlening noemt, voldoende
rekening te houden met burgers en bedrijven. Een extra toets namens direct
betrokken partijen verdient alle steun.
Ik stel voor dat Poelmans echter een ruimer mandaat kiest, véél ruimer. Laat ik
het Burger@Samenleving noemen en dan kan dat .nl dus meteen wel weg. Interactie
met overheidsinstellingen maakt slechts een fractie uit van het totale
informatieverkeer waaraan een burger (of een bedrijf, uiteraard) deelneemt.
Daarom bestaat behoefte aan algeméne infrastructuur voor elektronisch
informatieverkeer. En inderdaad is dat pas infrastructuur in de juiste
betekenis, zodra de overheid borg staat voor diverse kritieke voorzieningen van
basale techniek via digitale identiteitstelling tot en met op z’n minst wet- en
regelgeving. Het gaat om voorwaarden voor gemakkelijk en tegelijk veilig
informatieverkeer. Aarzelt de overheid over privaat gebruik van publieke
voorzieningen? Met infrastructuur is dat simpel als valse omkering ontmaskerd.
Net zoals ik over de openbare weg fiets, lijkt mij het primaire doel van
publieke infrastructuur voor informatieverkeer nu nèt de private toepassingen.
De overheid is nu eenmaal de infrastructuurboer voor de samenleving die daardoor
wint aan dynamiek. Door kadering als infrastructuur is overigens tevens meteen
duidelijk dat bekostiging een gemeenschappelijke zaak is. Met autonomie als
drogreden vormen versnipperde budgetten een belemmering voor voortgang.
Begin er ook voor informatieverkeer serieus aan. Met anderhalve
overheidsinteractie komt het meteen vanzelf goed. Vergelijk het gerust met die
ene kerkbouw, prima, zolang duidelijk is dat voortschrijdende ontwikkeling
allesbehalve een gebrek is, maar juist wezenlijk voor infrastructuur-waar-mensen-voordeel-van-blijven-hebben.
Daarvoor ontbreekt het echter aan realistische plannen. Met krachtige oproep
door Burger@Samenleving komen ze er hopelijk spoedig voor de volgende versie
van e-infrastructuur.
dr ir Pieter Wisse is informatiekundig ontwerper.
april 2007, webeditie 2007 © Pieter Wisse
Met als titel Het ontbreekt de overheid aan realistische plannen eerder verschenen in: Automatisering Gids, 4 mei 2007, # 18.