Multifocus

Pieter Wisse

Wie scherp wil zien, moet één focus tegelijk benutten. Anders zie je scheel en dat geeft een troebel beeld. Dit betekent trouwens allerminst dat iedereen altijd baat bij dezelfde focus heeft. Ook een heldere kijk op informatiekundige techniek vergt accomodatie over een breed spectrum.

Als automatiseringstechniek telt traditioneel uitsluitend wat direct verband houdt met constructie en beheer. Zo begint techniek met zoiets als het bestek en omvat ontwikkeling annex onderhoud van digitale informatiestructuur en programmatuur. De verzamelnaam is software engineering. Omgekeerd is het daarmee alsof moderne informatievoorziening één techniek kent.

Nu is de focus van software engineering helemaal geen probleem, integendeel. Dat is allemaal prima, zolang het om zicht op, inderdaad, software engineering gaat. Er ontstaan daarentegen moeilijkheden zodra dezelfde focus, die dus zo passend is voor structurering van digitale informatie en programmatuur, gaat dienen voor strategische verkenning, doelstellingen van informatievoorziening, ontwerp van eisen en dergelijke. Het gaat verkeerd wanneer de werkelijkheid waarin het digitale gereedschap optimaal moet functioneren van de weeromstuit een digitale structuur krijgt opgelegd. Dan is er reductie in het spel. Er gaat iets wezenlijks verloren. Met ingang van het bestek geldt dat het probleem tot een goede oplossing komt. Maar werkt de software engineer eigenlijk wel aan het goede probleem?

Voor de stelling van relevante problemen is een karakteristieke, andere focus onmisbaar. En er zijn andere technieken nodig. Dat gaat zonodig tot en met argumentatie voor en tegen wereldbeelden. Het klinkt wellicht onwennig, en voor elke fundamentalist zelfs bizar, maar een bepaald wereldbeeld is ook (maar) een techniek. Wat je ziet is immers vergaand bepaald door hoe je kijkt. Door hoe je beschrijft, enzovoort. En ook dat kan op allerlei manieren. Door het accent op begripsvorming heten resultaten ook wel conceptuele modellen.

Grofweg laat het totale spectrum van de informatiekunde zich indelen volgens de probleem- respectievelijk de oplossingsfocus. Dat onderscheid is dus minimaal noodzakelijk. Lees ook: de rollen van de informatiearchitect en de software engineer. Er doemt daardoor natuurlijk tegelijk een nieuwe noodzaak op. Die betreft afstemming. Hoe lukt de vertaalslag van conceptuele modellen naar constructiemodellen? Hoe verloopt de samenwerking? Waaruit bestaat de waarborg dat constructie mikt op de oplossing van het goede probleem? Het antwoord is lastig. Dat komt ondermeer omdat conceptuele techniek nog geen duidelijke, eigen focus kent. Vanalles en nogwat heet tegenwoordig informatiearchitectuur, kennisrepresentatie, unified modeling, enzovoort. Inspectie leert dat het meestal modieuze vermommingen van structuurprincipes voor software engineering zijn. Op die manier, met een enkelvoudige en ook nogeens verkeerde focus, lukt het echter nooit. Daarom heeft een eigen focus voor conceptuele techniek in de informatiekunde hoge prioriteit. Dat is de voorwaarde voor afstemming met software engineering. En dat is weer de voorwaarde voor optimale informatievoorziening.