Manifesto

Pieter Wisse

Sommige mensen raken danig opgewonden over wat ik in Informatie schrijf. Welnu, stelt u zich gerust. Dat is precies mijn bedoeling. Ik zou me ernstig zorgen maken als mijn teksten niet meer controversieel zijn. Daar ben ik toch de columnist voor? Ja, zegt u natuurlijk. Maar nog niet iedereen is zover dat hij zoiets toegeeft. Neem nou de redactie van het tijdschrift. Weliswaar woon ik haar vergaderingen niet bij, maar van mijn contactpersoon begrijp ik dat daar soms heftig over mijn infogrammen in het bijzonder, over "wat is überhaupt een column" en weer terug en enzovoort gediscussieerd wordt. Dat is positief. Er gebeurt tenminste al iets. Ik voer mijn provocaties gaarne wat op door u, lezer, direct te benaderen met een manifesto. Ofwel, met een verklaring waarom ik in Informatie als columnist schrijf zoals ik doe.

Wie lezen het maandblad Informatie? Dat zijn volgens mij overwegend mensen die als specialist hun brood verdienen met geautomatiseerde informatievoorziening. En om het maar meteen eerlijk te zeggen, ik vind automatiseerders overwegend duf, materialistisch, traditioneel, gevoelsarm, nauw van intellectuele ontwikkeling en noem verder maar op wat burgerlijk is. Dat is op zichzelf allemaal niet erg. Ik respecteer de universele rechten van de mens, en dan moet iedereen zelf weten hoe zij of hij leeft. Het raakt me echter wanneer zulke mensen activiteiten ontplooien waarvan ànderen de gevolgen ondervinden. En dat is precies het effect van automatiseerders. Zij gaan op weg om de situatie waarin andere mensen verkeren te veranderen. Juist door dat effect vind ik dat automatiseerders en informatici, of wat voor naam in de mode is, een grote verantwoordelijkheid dragen. En die verantwoordelijkheid, mijne dames en vooral heren, maakt niemand waar die overloopt van burgerlijkheid. Denk toch eens na! De typische automatiseerder hijst zich 's morgens in kleren die hij louter uit het rek haalde omdat zijn collega's er al in lopen. Voor zijn kapsel geldt hetzelfde. Na het vroege ontbijt in het afgelegen forensenstadje (de kinderen slapen nog en zijn vrouw schenkt koffie in haar ochtendjas) stapt hij door de voordeur van het huis met de te hoge hypotheek en in zijn auto. 'Zijn' auto? Dat klopt evenmin. De lease-maatschappij is eigenaar. De automatiseerder rijdt erin, en omdat het toch zijn eigen auto niet is, neemt hij het niet zo nauw. Zo staat hij even later in de file. Jammer, maar opbellen dat hij wat later komt, kan niet. Voor autotelefoon is zijn functie nog niet hoog genoeg.

Wat denkt zo iemand nu, daar in de file? Is hij helemaal vervuld van een missie? Zit hij boordevol motivatie om voor zijn klant het mooiste voort te brengen dat hij kan bieden? Of denkt hij zelfs helemaal niets? Of hoogstens aan die volledig verzorgde zonvakantie over een maand waarvan hij zich kort na afloop niet meer zal herinneren of dat hotel met zwembad nu in Turkije of Thailand stond? Dat kan ook, en ik verdenk vele automatiseerders ervan.

Tja, dan is een venijninge tekst gauw te moeilijk. Ik weiger echter om plat over automatisering te schrijven. Dat gebeurt al te veel. Waarom, denkt u, stopte ik het woord 'gram' in de titel van mijn rubriek? Als mijn missie beschouw ik het om mensen te prikkelen verder te kijken dan hun neus lang is. Wie weet, komen denken en voelen in een volgend stadium ook weer op gang. Dat is ècht nodig om mooie produkten en diensten te leveren waar opdrachtgevers en klanten ècht iets aan hebben. Ik probeer dat zèlf en ben ermee tevreden. Heel rijk, in materiële zin, wordt een mens daarvan natuurlijk niet. Maar je bent tenminste wel een mèns.

De noemer waaronder ik u in een infogram iets extra's probeer te vertellen is altijd 'informatie.' Nee, geen automatisering. Dat blijft immers in het vlak van nullen en enen steken. Informatie niet. Ik geloof erin dat een ruim begrip van informatie tot oneindig mooiere produkten en diensten leidt, ook al zijn die uiteindelijk qua vorm weer beperkt tot automatisering. Ik geloof erin dat rijkdom van context de enige manier is om verantwoordelijk samen te werken. Dáárom haal ik er altijd aspecten bij die buiten automatisering in enge zin liggen. Dankzij informatie is de context feitelijk onbegrensd. Want verder reiken dan ons kenvermogen lukt niet en, inderdaad, zulke begrippen als kenvermogen en informatie definiëren elkaar.

Ik snap heel best dat vele automatiseerders geen benul van filosofie, literatuur of van wat voor kunst dan ook hebben. Of van andere vakgebieden. Als het mij lukt om ook maar één lezer van mijn infogrammen aan het lezen van bijvoorbeeld een verhaal van Konstantin Paustovskij te krijgen, ben ik al succesvol. Die man schrijft gewoon prachtig. Of maak eens een reis die niet geprogrammeerd in een folder staat. Durf voor irrationaliteit uit te komen. Wordt u zelf niet doodziek van dat opgeprikte gedoe, van gewichtigdoenerij, van zelfgenoegzaamheid, van volgzaamheid, van nieuwe rijken zonder cultuur?

Ik ben er wèl ziek van, maar weet dat ik er niets aan kan veranderen. Omdat ik een optimist ben, probeer ik het toch steeds weer. Ik vind het leuk om een infogram te schrijven. En ik voel me altijd iets beter als ik hoor hoe iemand zich opwindt over mijn opvattingen en associaties. Zo'n reactie is al véél meer dan niets. En dan blijkt zelfs dat er tòch lezers zijn die het allang wèl begrijpen. Zo'n reactie betekent alles. Kan het dan toch anders?

Het ergste is totaal genegeerd te worden. Zodra dat gebeurt, heeft de burgerlijkheid ook compleet de macht over automatisering. Ik verzet me, zolang als het duurt met dank aan de redactie van Informatie.