Handelswaarde

Pieter Wisse

Een misverstand over taal is dat mensen zich ermee willen verduidelijken. Het is natuurlijk ook weer niet zo dat zij het nooit proberen. Maar soms dient taalgebruik verhulling. Zo is tegenwoordig de term ‘technologie’ vooral in zwang om aan inspanningen voor duidelijkheid, inzicht enzovoort te ontsnappen. In een reflexmatig uitgesproken samenstelling zoals ‘informatietechnologie’ gaat per saldo aandacht voor informatie verloren.

Stel, u schopt het tot de climax van een quiz. Spannend, maar op de allerlaatste vraag kent u het antwoord niet. Mis hoofdprijs, dus. Of? Wanneer iemand u tijdig influistert, is uw informatiebehoefte vervuld. Afgezien van valsspelen, dankzij relevante informatie (het juiste antwoord) kunt u handelen (dat antwoord daadwerkelijk uitspreken) in overeenstemming met uw motief (die hoofdprijs willen winnen).

In zo’n situatie is het belang van informatie voor het individuele handelingsperspectief evident. Dat verband is echter universeel: informatie is een gedragsfactor. Of met een woordspeling: informatie heeft handelswaarde. Zonder antwoord blijft u in de quiz met lege handen en moet u de volgende dag weer aan uw gewone werk, bijvoorbeeld als directeur van een bedrijf(sonderdeel) of overheidsinstelling. Wees eerlijk, wat u daar van uw medewerkers verwacht is ook (af)gericht gedrag. U wilt dat medewerkers, uzelf inbegrepen, handelingen verrichten waarmee uw organisatie ‘wint.’ U organiseert informatievoorziening teneinde medewerkers naar omstandigheden steeds optimaal handelingsperspectief te verschaffen. Via zulk perspectief, zo is tenminste uw opzet, draagt hun feitelijk gedrag aan winst bij. Hoe u ‘winst’ telt varieert natuurlijk, maar één of ander motief ontbreekt nooit.

Dankzij nadruk op het handelingsperspectief blijkt hoezeer moderne directeuren in verwarring over informatie zijn. Zo is er in omgekeerde richting de tendens om winst eng in financiële termen te beschouwen. Winst valt dan inderdaad op twee manieren te vergroten. De organisatie (lees ook: de directeur met aandelenopties) kan vaak het simpelst ‘verdienen’ met kostenbesparing. Wie zo kijkt, ontgaat het natuurlijk niet hoeveel geld er tegenwoordig gemoeid is met wat informatie- en communicatietechnologie heet. Onder die enkele noemer lijkt dat een forse homp, ideaal voor wat uithalen met een grove kaasschaaf. Dat mag de speciaal benoemde CIO regelen, met doorgaans uitbesteding als favoriete aanpak.

Maar zo eenvoudig is het allemaal niet. Eenzijdige associatie van informatie met technologie, en dan nog eens beperkter met de kosten van technologie, ondermijnt optimalisatie van handelingsperspectief. Dat betekent overigens allerminst dat ict bij besparingen buiten schot moet blijven. In talloze organisaties kunnen de kosten van informatievoorziening zelfs veel drastischer omlaag dan met de schaafmethode ooit mogelijk is. Dat komt omdat directeuren in een veel eerder stadium de regie verloren. Zij hebben de inrichting van de informatievoorziening niet of onvoldoende gestuurd volgens het criterium van de handelswaarde die informatie voor medewerkers moet hebben. Waar krijgt de CIO ruimte als echte informatiestrateeg?

Het handelingsperspectief verdient prioriteit. Vooral wie op de allerkortste termijn al wil bezuinigen, moet de kaasschaaf afschaffen. Er valt daarentegen integraal te besparen op technologie die geen/onvoldoende handelswaarde biedt. Kortom, vakkundig wegsnijden. Van de weeromstuit moet technologie netzo integraal behouden blijven, of zelfs worden verbeterd, waarmee medewerkers hun handelingsperspectief bevorderen.

Een directeur die het echt begrijpt, begint onmiddellijk met herinrichting. Voor technologie pleit dan dat inmiddels de organisatiegrens niet langer maatgevend is voor betrokkenheid bij processen. Klant, medewerker enzovoort kunnen in kwalitatief andere dynamiek hun handelingen tot gezamenlijk proces vormen. Zulke ketenoriëntatie veronderstelt ketenpartners. De interactieve partners voorzien gedeeltelijk in uw informatiebehoefte, terwijl u dat op uw beurt gedeeltelijk doet voor hun informatiebehoeften. U hoeft slechts te beschermen wat bedrijfskritisch is. (Is trouwens de informatieverzameling wezenlijk, of de manier waarop u die gebruikt?) Dergelijke stroomlijning resulteert in zoveel mogelijk enkelvoudige, authentieke informatieverzamelingen. Alleen al het opheffen van doublures levert groot voordeel voor kwaliteit van handelingsperspectief, spectaculaire financiële besparingen nog daargelaten. Maar let op dat pogingen tot uniformering niet doorschieten. Reële pluriformiteit vergt dito gedifferentieerde informatievoorziening. Wie de handelswaarde van informatie herstelt, profiteert structureel.