Pieter Wisse
Ik ken geen andere begrippen die zo weinig verwant zijn als geld en humor. Het verste zijn ze stellig van elkaar verwijderd in het zgn militair-industriële complex. Maar ook in en rondom de industrie van de informatietechnologie gaat inmiddels veel geld om. Daar zijn grote economische belangen in het geding. Dus valt er helaas weinig te lachen.
Toch is nog niet alle informatie commercieel afgegrendeld. Als u vrij over computerprogrammatuur en bijbehorende documentatie wilt beschikken, wijs ik u gaarne op een interessante hoek van het publiek domein. Ik druk me hier overigens provocerend en speculatief uit, maar u kunt het volgende eens proberen.
Overheidsinstellingen in Nederland vallen onder de werking van de Wet openbaarheid van bestuur (WOB). Dat betekent zoveel dat wederpartijen, u dus, naar informatie kunnen vragen. Er zijn beperkende voorwaarden, natuurlijk. Die zijn van kracht wanneer bepaalde belangen geschaad (zouden) kunnen worden. Het onthouden van informatie moet de overheidsinstelling echter met redenen omkleed aan de aanvrager melden. Algemeen geldt: vragen staat vrij. Het onthouden van informatie beschouwt de WOB als uitzondering. De regel is verschaffing van informatie op aanvraag.
Ik vind dit voor de overheid een alleszins redelijke regel. Die informatie is immers verzameld en wordt bewaard op kosten van wederpartijen uit de samenleving. U betaalt daarvoor belasting. Als zodanig is iedereen eigenaar van zulke informatie: publiek domein. Het is daarom helemaal zo gek nog niet wanneer overheidsinstellingen desgevraagd ook hun computerprogramma's en dergelijke ter beschikking zouden stellen. Ik ondersteun het voorbehoud dat bepaalde belangen bescherming verdienen. Maar verder zie ik geen bezwaar. Dat zie ik dus evenmin wanneer programatuur door externe automatiseerders, maar vóór een instelling ontwikkeld is. De instelling heeft daarvoor specifiek opdracht verschaft en de automatiseerders hebben doorgaans dik betaald gekregen. Een programmatuurbedrijf kan dus geen eigendomsrechten laten gelden, eventueel gemaakt voorbehoud — en mi bijbehorend lagere beloning — daargelaten. Door zo'n transactie op basis van detachering is ook het auteursrecht verkocht. Via opdracht en betaling berust eigendom bij de overheidsinstelling en zodoende bij ons allemaal. Dit laatste geldt omdat volgens de intentie van die Wet openbaarheid van bestuur (informatie)eigendom in het geval van overheidsinstellingen een veel vrijere betekenis heeft. Ik denk niet dat zo'n instelling er nadeel of schade van ondervindt indien wederpartijen diezelfde programmatuur óók gebruiken. Over de betaalde dienstverlener heb ik het gehad; die heeft meestal middels de dienstverlenende transactie zijn rechten verkocht.
In plaats van nadelen zijn zelfs voordelen evident. Wanneer een particulier, onderneming of andere instelling dezelfde programmatuur kan gebruiken, is het ook redelijk dat zij verbeteringen, die zij op hun beurt aanbrengen, om-niet ter beschikking stellen aan de oorspronkelijke organisatie.
Ik heb van bedoelde wet, de WOB, verder nog begrepen dat openbaarmaking van informatie geen zgn onevenredig voordeel mag opleveren. Dat kan ik evenmin als een bezwaar zien om een aanvrager programmatuur te verstrekken. Ikzelf zou als aanvrager tenminste zeggen dat alle andere partijen in de samenleving wat mij betreft dezelfde (programmatuur als) informatie óók kunnen krijgen. Dan rest voor uzelf de vraag of u maatwerk-programmatuur van overheidsinstellingen wel kunt gebruiken. Ik zag u al pijnlijk kijken bij mijn associatie van overheid met bruikbare computerprogrammatuur. U moet echter bedenken dat u met uw twijfel dáárover veel zegt over de kwaliteit van de externe dienstverleners die de overheid voor haar maatwerk inschakelt. Als u zèlf ooit als zodanig voor de overheid gewerkt heeft, veroordeelt u met uw twijfel dus vooral uzelf.
© 1993, webeditie 2001.