Gemenebest

Pieter Wisse

In theorie vind ik het vak informatiekunde spannend. Maar wat ongelofelijk saai is meestal het praktische werk! Ik weet ook precies hoe dat komt. De onmiddellijke oorzaak ligt bij de meeste informatiekundigen. Die missen avontuurlijkheid. Ze doen weliswaar druk alsof ze met iets nieuws bezig zijn, maar in werkelijkheid kijken ze wel uit.

De kritieke sleutel tot dat gedrag van informatiekundigen ligt als regel bij hun opdrachtgevers. U raadt het het al, daar komt die praktische, volgzame saaiheid inderdaad vandaan. Of informatiekundigen dan nog kundig verdienen te heten, is trouwens weer een ander verhaal. De meeste opdrachtgevers zijn vooral bang hun beheersing te verliezen. Dat geldt niet zozeer beheersing over zichzelf, maar over wat zij als hun koninkrijkje beschouwen.

Zo'n metafoor werkt verlammend. Zij draagt de suggestie van een ruimtelijk gebied. Wat de ene vorst wint, betekent dan onherroepelijk gebiedsverlies voor één of meer andere vorsten. Dat leidt naar analogie de meeste opdrachtgevers ertoe hun vermeende rivalen niet te provoceren. Zij voelen zich immers helemaal niet zo sterk. Het accent op de status quo vertaald zich in een verdedigende houding.

Wie zo'n opdrachtgever wijst op kansen met informatievoorziening, mag dus gauw op achterdocht rekenen. Gebrekkig inzicht in combinatie met wantrouwen kent per definitie als resultaat: géén opdracht. Dat is des te spijtiger, omdat er allerlei kansen zijn dat allerlei partijen tegelijk winnen en niemand hoeft te verliezen. Meteen logisch is dat voor wie informatie erkent als communicatiemiddel. Daar hoort dan bij dat communicatie geen scheve machtsverhouding moet dienen, maar samenwerking op een hoger niveau brengt, dat wil zeggen met voordeel alom.

Maar zo komen we altijd terug bij àf. Waar een opdrachtgever zijn handelingsperspectief tot machtverhoudingen beperkt, en ook nogeens primair tot het behoud van zijn positie daarin, ziet hij ook zijn eigen kansen met verbeterde samenwerking niet. Op deze manier moddert onze maatschappij door. Nee, samenleving kan ik het niet noemen.

Neem de zogenaamde administratieve lastenverlichting. Iedereen is tureluurs van het steeds maar opnieuw opgeven van dezelfde informatie. Daarop valt volgens spannende theorie miljarden te besparen. Dat is een heleboel geld dat zinvoller besteedbaar moet zijn. Dat lukt echter praktisch nooit zolang aparte opdrachtgevers de maatschappij kunnen blijven opdelen in evenzovele koninkrijkjes. Dat verdedigingsmechanisme loopt trouwens dwars door de grens tussen de publieke en private sector.

Voor intern onderhoud aan, zeg ook maar bestendiging van koninkrijkjes is van de weeromstuit genoeg werk aan de winkel. Maar saai is dat dus. Als huurlingen werken de informatiekundigen voor de aparte vorstendommetjes. Voegen ze zich, omdat niet alleen opdrachtgevers allemaal hun eigen koninkrijkje wensen, maar bijna iedereen dat doet, dus informatiekundigen ook? Als dat zo is, is het gemenebest van informatievoorziening helaas een utopie.