Contextclassificatie

Pieter Wisse

In de loop der tijd verschuift de betekenis van vele woorden. Dat heeft met gebruik te maken. En mensen veranderen hun taalgebruik. Dat komt weer omdat mensen anders gaan leven. Zo grijpt alles dynamisch in elkaar. Want taal beïnvloedt op haar beurt iemands levenswijze.

De filosoof Wittgenstein noemt gebruik waarin bepaalde taal onlosmakelijk aan een zekere situatie verbonden is een taalspel. De anthropoloog Whorf concludeert eveneens dat omstandigheden vormend werken op taal. Zijn noemer heet cultuur. Ook de filosofische stroming van het deconstructivisme met haar voorman Derrida benadrukt de relatieve positie van taal; zoiets als absolute representatie van dè werkelijkheid bestaat niet. Dat is overigens hetzelfde wat pragmatici vinden. Taal is altijd een gereedschap. Welk effect een mens ermee kan bereiken, is altijd door afspraken bepaalt. Zodra de afspraak verandert, op welke manier dan ook, maar dikwijls eveneens door taalgebruik, is een ander effect mogelijk.

Geldige afspraken vormen een context voor een woord, voor een zin of, in het algemeen, voor een uitdrukkingsvorm.

Context en uitdrukkingsvorm vóóronderstellen elkaar. Hun dynamiek of, in marxistische termen, hun dialectische betrekking heeft het taalspel of de (sub)cultuur als synthese.

Zonder specifieke uitdrukkingsvorm is context als afgesproken begrip zinloos, en omgekeerd.

In de voorgaande zin verschijnt het woord: begrip. Dat is synoniem met context. In bedoelde zin gaat het onder de noemer van begrip dus om de metacontext van wat daar metterwoord context genoemd is. Dat staat zonder voorbereiding in één zin erg verwarrend. Dankzij uitgestelde toelichting hier, resulteert daar een leesbaardere zin/uitdrukking. Is dit een paradox? Of gewoon een kwestie van stijl?

Zoals gezegd, is effectiviteit afhankelijk van heersende afspraken. Mensen ontkennen vaak de esthetische strekking van hun afspraken. Stijl betreft esthetiek.

Het gaat altijd om effectiviteit van communicatie. De auteur zoekt een uitdrukkingsvorm. De lezer interpreteert. Als het effect bij de lezer (min of meer) overeenstemt met de bedoeling van de auteur, heeft de auteur een effectieve schatting van de heersende afspraken gemaakt. Dit zegt niets over de persoonlijke ervaring van de lezer.

Informatie is zo'n woord waarvan de betekenis behoorlijk veranderde. Daarmee moeten per definitie veranderingen van context gepaard gegaan zijn.

Het duidelijkst zijn veranderde betekenissen te schetsen door het woord informatie als gereedschap in situaties, taalspelen te beschouwen. Met andere woorden, waarvoor wordt dat specifieke gereedschap gebruikt?

 

© 1993, webeditie 2001.