Pieter Wisse, Information Dynamics
Metapatroon, handboek voor stelselmatig informatieverkeer is bestemd voor informatiekundige ontwerpers van een informatiestelsel. Eventueel kunnen zij opdrachtgevers en/of uitvoerders wijzen op treffende gedeelten.
Het ruimst bemeten stelsel is de internationale informatiemaatschappij. Maar een private of publieke organisatie met haar arbeidsdeling, omgevingsrelaties enzovoort is ook allang (onderdeel van) een informatiestelsel.
Stelselmatig, vroeg of laat dus maatschappelijk, informatieverkeer draait om samenhangende betekenisverschillen. Metapatroon is de methode resp. taal voor modellering van reële semantische variëteit die typisch is voor een integraal informatiestelsel. Daarom heet Metapatroon een stelseltaal.
In menig opzicht is dit handboek een nieuwe, sterk uitgebreide versie van Metapattern: context and time in information models (P.E. Wisse, Addison-Wesley, 2001). De opzet is echter gewijzigd; zie hieronder de kenschetsen per hoofdstuk.
Op stelselschaal verdient semantische interoperabiliteit voorrang, dus informatieverkeer. De bijbehorende discipline heet, kortom, informatieverkeerskunde. Een andere naam is civiele informatiekunde vanwege de maatschappelijke schaal die reëel geldt voor informatieverkeer.
Het is zinloos met Metapatroon aan de slag te gaan zonder informatieverkeerskundige achtergrond. Omgekeerd is Metapatroon kenmerkend voor de nieuwe verkeerskundige discipline voor de informatiemaatschappij. De wisselwerking is de reden, dat het handboek tevens uitgebreid informatieverkeerskunde behandelt.
Uit het verkeerskarakter volgt vanaf enige schaal onherroepelijk infrastructuur. Iedereen die over aansluiting beschikt is deelnemer aan informatieverkeer in de gedeelde verkeersruimte. Dankzij informatieverkeerskundig perspectief ontstaat helder zicht op allerlei infrastructurele voorzieningen, van verkeersregels tot en met aangesloten registers en federatief, subsidiair bestuur.
Het idee van infrastructuur is, dat bijzondere voorzieningen (voorheen: toepassingen) die ervan gebruik maken (verhoudingsgewijs) eenvoudiger zijn. Als stelseltaal is Metapatroon onmisbaar voor optimale verhoudingen voor semantische interoperabiliteit.
Metapatroon dient de praktijk van informatiestelsel(s) met bijbehorend informatieverkeer. Dat vergt èxtra robuuste (theoretische) grondslagen. Daaraan is bijzondere aandacht besteed. Dat fundament bestaat uit semiotiek geïntegreerd met ontologie en kennisleer.
Een informatiekundig ontwerper beheerst Metapatroon eigenlijk pas ècht, indien z/hij tevens zo’n filosofische inslag heeft die reikt van sociale tot en met cognitieve psychologie. Voor oriëntatie biedt dit handboek ruim materiaal.
Metapatroon hèlpt voor de kwaliteit van model/ontwerp. Het is zelfs een essentieel gereedschap voor informatievoorziening op stelselschaal met betekenissenvariëteit van dien. Méér dan gereedschap is het echter niet. De ontwerper, dwz een ècht mens, maakt pas het verschil tot optimale samenhang. Dit handboek schetst een profiel.
Hoe ruimer de schaal is van informatieverkeer, des groter pakt reële betekenissenvariëteit uit. Dat is stelsellogica, punt. Des te kleinschaliger moet dus de stelseltaal verschillen faciliteren, maar mèt hun samenhang.
Metapatroon biedt een open oplossing. Het handboek bevat toelichting op de (weinige) bouwstenen van de stelseltaal en hoe ze tot stelselmatige configuratie komen. Ook de schematechniek van Metapatroon staat verklaard.
Modelleren met Metapatroon voor stelselschaal is kunde èn kunst. Er bestaat geen recept met de stelseltaal als ingrediënt en het optimale stelselmatige informatiemodel als resultaat. De informatieverkeerskundige ontwerper … ontwerpt, omdat reële betekenissen met hun verschillen èn samenhang vaak zelfs nog expliciet gemáákt moeten worden.
Uit ontwerpervaring laten zich wel vuistregels destilleren. Zo van, probeer het ook eens zo! In dit handboek is een verzameling van zulke modelleertips en –trucs opgenomen. Om ze te kunnen waarderen moet de ontwerper natuurlijk meer dan de syntax van Metapatroon beheersen. De vuistregels mikken op stelselmatig informatieverkeer.
In de eerste plaats dienen voorbeeldmodellen een leerdoel. Ze kunnen een ontwerper helpen zich een concrete(re) voorstelling te maken van mogelijkheden met Metapatroon. Daarbij tonen ze de praktische omgang met de notatie. Ten tweede zijn de voorbeelden eventueel bruikbaar als ¾ aanzet tot ¾ referentiemodel. Voor infrastructurele voorzieningen ontwikkelen de bijbehorende modellen zich overigens per definitie ¾ anders zou het geen infrastructuur betreffen ¾ tot hèt model.
Als stelseltaal is Metapatroon ànders. Het is echter een vergissing te denken, dat informatievoorziening daarom radicaal op de schop moet. Integendeel, stelselmatige erkenning van betekenisverschillen faciliteert continuïteit van bestaande informatiesystemen. Voor deelname aan informatieverkeer kunnen ze voor samenhang op een zgn informatierotonde aangesloten worden. Dat maakt verbeteringen geleidelijk, dus beheersbaar enz. mogelijk.
Ontwerpers met relevante publicaties heten hier correspondenten. Het handboek verwijst naar hun werk. Er wordt voorts verwezen naar (andere) verwante activiteiten voor semantische interoperabiliteit op stelselschaal.
deze inleiding, 2010 © Pieter Wisse / Information Dynamics bv
Overname, hergebruik enz. uit/via Metapatroon, handboek stelselmatig informatieverkeer van materiaal van bovengenoemde rechthebbende is toegestaan onder voorwaarde van bronvermelding, tenzij nadrukkelijk ànders vermeld.
Voor ànder materiaal uit/via dit handboek waarvoor voorwaarden nog onduidelijk zijn, kunt u voor reproductie, hergebruik e.d. contact met rechthebbende(n) in kwestie opnemen.